§2.2 Opkomst humanisme

Vanaf de 15e eeuw, tijdens de Renaissance, raken mensen opnieuw geïnteresseerd in de klassieke Griekse en Latijnse geschriften. In een (westerse) wereld die bijna volledig christelijk was, was het een bron van inspiratie voor het opkomende humanisme. Dit zette door in de Verlichting (18e eeuw).

De opkomst van het humanisme had met de opkomst van de wetenschap te maken. Filosofen en andere denkers gingen steeds meer waarde hechten aan de rede, dit is de denkkracht van de mens waardoor hij onafhankelijk kan zijn.

Daarmee is het humanisme ook een reactie op de eeuwenoude gedachte dat de koning/keizer bepaalde wat goed was voor de mens omdat hij hiertoe door God was aangewezen. Tijdens de Franse revolutie (in 1789) bijvoorbeeld kwamen mensen massaal in opstand tegen dit idee.

In de negentiende eeuw waren er vele ontwikkelingen op het gebied van wetenschap en technologie waardoor mensen steeds meer gingen vertrouwen op en geloven in de rede en onafhankelijkheid van de mens. Meer mensen raakten overtuigd van het idee dat niet God de mens naar zijn beeld gemaakt heeft (zoals joden, christenen en moslims geloven), maar dat mensen God naar hun beeld hadden gemaakt (dat God bedacht was door mensen). Daaruit concludeerden zij dat God afgeschaft kon worden. De mens bepaalt, daar is God niet voor nodig. Zo werd de naam ‘humanisme’ steeds meer gebruikt.

 

§2.3 Humanisme onder druk

Tijdens de 20e eeuw komt het humanisme onder druk te staan. Mensen zien minder van de goedheid van de mens terug en zijn kritisch ten aanzien van het optimistische vooruitgangsdenken van het humanisme. De Eerste en Tweede wereldoorlog hebben sterk aan deze kritische houding bijgedragen. Mensen stellen (zichzelf) allerlei vragen: Is de mens wel zo goed? Denkt de mens wel echt zelfstandig na? Is de mens écht vrij om zijn eigen beslissingen te nemen? En zo ja, wat zijn dan de juiste beslissingen?

Deze vragen werden door verschillende groepen mensen op een andere manier beantwoord. Dat zorgde voor verwarring. Sindsdien bestaan ook in onze cultuur veel verschillende ideeën over het leven in het algemeen en de mens in het bijzonder.