Nieuwus.nl

Nederlands Dagblad 24 maart 2011

ChristenUnie moet Henk en Ingrid weer serieus nemen

De ChristenUnie moet "Henk en Ingrid" serieuzer nemen. Niet zoals de PVV dat doet, maar op een manier die hun belangrijke maatschappelijke bijdrage erkent. Het is nu te veel een partij met idealen die door hoger opgeleiden worden gekoesterd.

Naar mijn indruk staat de ChristenUnie op een historisch keerpunt: blijft zij zich opstellen als een traditioneel verzuilde partij (zoals de SGP)? In dat geval zal zij zich tevreden moeten stellen met een kleine, trouwe, maar op termijn ook slinkende aanhang.

Het alternatief is dat de ChristenUnie zich verbreedt tot een partij die gebaseerd is op een aantal duidelijk christelijke waarden, maar zonder zich expliciet als een partij van gelovige christenen te afficheren. Het profiel kan dan niet langer gebaseerd zijn op een christelijke partijcultuur (met gebed en evangelische gezangen bij de opening en sluiting van vergaderingen) of op de traditioneel christelijk-ethische issues (abortus en euthanasie). Ook zal men zich van morele oordelen over homoseksualiteit moeten onthouden. In plaats daarvan zal men een duidelijk christelijk geïnspireerde, maar veel breder wervende politieke filosofie moeten omarmen op basis waarvan men de eigen standpunten kan beargumenteren. Met deze tweede optie zet de ChristenUnie de binding met haar eigen trouwe achterban ongetwijfeld enigszins onder druk, maar in de zekerheid van het feit dat die achterban toch al steeds ontrouwer werd en steeds eigenzinniger gaat stemmen.

Er is een specifiek probleem dat de Nederlandse politiek in het algemeen en de ChristenUnie in het bijzonder aankleeft: dat wat Mark Bovens en Anchrit Wille "diplomademocratie" genoemd hebben. De wereld van de politiek is meer en meer een domein geworden van hoger opgeleiden. Op zich is dat nog niet zo erg: macht en politiek is altijd iets geweest van de elite. Wat wel erg is, is dat de mensen die hoger opgeleid zijn in onze samenleving steeds meer hun feeling verliezen met mensen van een lager opleidingsniveau. Er is in toenemende mate sprake van gescheiden werelden. Tegelijk wordt de wereld van de macht en de politiek zo ingericht dat alleen hoger opgeleiden zich er nog thuisvoelen en over de vaardigheden beschikken om zich er te kunnen handhaven.

Lager opgeleiden
Kijken we vanuit dit perspectief naar de ChristenUnie, dan blijkt zij daarin een perfecte afspiegeling van de samenleving. Ook de ChristenUnie is steeds meer een partij van hoger opgeleiden geworden, met idealen die vooral door hoger opgeleiden worden gekoesterd. Als de ChristenUnie het contact met de kiezer is verloren, zou dit wel eens de oorzaak kunnen zijn: de ChristenUnie is het contact verloren met de denkwereld en de problemen van mensen met een lagere opleiding.

Er zijn twee vormen van verrechtsing: neoliberaal/conservatief rechts en populistisch rechts. Bij de eerste moet de samenleving weer meer ingericht worden op basis van ondernemerschap en eigen verdienste; mensen die succesvol zijn moeten beloond worden en mensen die passief zijn moeten terechtgewezen of geactiveerd worden. Ik zie in dit neoliberale of neoconservatieve rechts geen toekomst voor de ChristenUnie.

Daarnaast heb je echter ook het populistische rechts, het rechts van de PVV. Zoals bekend neemt de PVV op veel thema's juist een nogal linkse, bijna SP-achtige positie in.

Dit populistische rechts heeft gevaarlijke trekjes, maar is voor een belangrijk deel ook terug te voeren op de kloof tussen hoger en lager opgeleiden. Populistisch rechts drijft op een bepaald soort onbehagen van de grote groep mensen die maar matig in staat zijn om zich in de huidige samenleving die op individueel succes en verdienste is gebaseerd te handhaven. Mensen die zich onveilig en bedreigd voelen. Mensen die sterke behoefte hebben aan een samenleving waarin je niet voortdurend op je hoede hoeft te zijn of steeds voor jezelf moet opkomen om je hoofd boven water te houden. Mensen die tevreden willen zijn met leuk werk en een redelijk inkomen. Mensen die in een rijtjeshuis wonen en willen dat hun kinderen veilig buiten kunnen spelen en goed onderwijs krijgen.

SP
De ChristenUnie die ik voor ogen heb moet deze "Henk en Ingrid" serieus nemen en respecteren. Niet op de manier waarop de PVV dat doet door hun onbehagen op een ongezonde manier te mobiliseren voor maatschappelijke polarisatie. Maar wel op een manier dat hun belangrijke maatschappelijke bijdrage wordt erkend en dat hun maatschappelijke positie wordt beschermd. Een stabiele samenleving heeft blijvend behoefte aan mensen als Henk en Ingrid, die werken op kantoor, in de zorg, in het onderwijs of als postbode of treinconducteur in de publieke dienstverlening en die vooral op zoek zijn naar een stukje stabiliteit en werkplezier.

Volgens mij kan de ChristenUnie het beste een koers gaan varen waarin zij zich sterk maakt voor een zorgzame samenleving. Waar het CDA zich steeds conservatiever lijkt te gaan profileren, zou de ChristenUnie zich nog veel duidelijker dan in het verleden als een christelijk-sociale partij moeten opstellen: het christelijke alternatief voor de SP. De ChristenUnie staat voor een samenleving van actieve burgers, die niet primair gaan voor het eigen succes, inkomen of carrière, maar die zich sterk maken voor een samenleving van bescheiden welvaart en onderlinge solidariteit. Anders dan de SP verwacht zij niet dat zo'n samenleving door de overheid gemaakt kan worden, maar wil zij de rol van het particuliere initiatief en de sociale verbanden daarin benadrukken. De ChristenUnie moet bekendstaan als een partij die opkomt voor de belangen van sociaal zwakkeren, zonder hen als slachtoffers te pamperen; een partij van mantelzorgers en vrijwilligers die werken in voedselbanken en hospices; een partij van mensen die initiatieven nemen om het lot van daklozen en verslaafden te verbeteren; een partij die zich sterk maakt voor het afschaffen van lucratieve bonussen in het bedrijfsleven en van torenhoge salarissen in de (semi)publieke sector; een partij die strijdt voor goede zorg en leuke banen in de zorg.

Hoog tijd dus om het label "christelijk-sociaal" te claimen en in te vullen.

Jan Hoogland is bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie Faculteit der Gedragswetenschappen Universiteit Twente